Στο κέντρο του οικισμού της Πατσού σώζονται σε μεγάλο ύψος τα ερείπια του ναού της Παναγίας. Πρόκειται για κτίσμα στον αρχιτεκτονικό τύπο του σταυροειδούς με τρούλλο* και τριμερή νάρθηκα*. Η σωζόμενη αρχική νότια όψη διαμορφώνεται πλαστικά με τυφλά αψιδώματα από λίθους και πλίνθους, ενώ είναι έντονα και τα δυτικά στοιχεία. Η αψίδα του ιερού βήματος είναι ορθογώνια, με σύνθρονο* και ενισχυτικά βεργία που ξεκινούν από το δάπεδο. Ο τρούλλος στηριζόταν σε τέσσερις πεσσούς από λαξευτό πωρόλιθο με στρογγυλεμένες ακμές, και τα γωνιαία διαμερίσματα καλύπτονταν από φουρνικά*. Η τοιχοποιία είναι απλούστερη, χωρίς διακοσμητικά στοιχεία. Το δάπεδο αποτελείται από ορθογώνιες πλάκες πωρόλιθου, τοποθετημένες διαγώνια. Ο τοιχογραφικός διάκοσμος, που χρονολογείται γύρω στο 1320, σήμερα έχει αποτοιχιστεί στο μεγαλύτερο μέρος του. Από το ιερό προέρχονται οι παραστάσεις της Ανάληψης, της Κοινωνίας των Αποστόλων και συλλειτουργούντες ιεράρχες. Στον υπόλοιπο ναό σώζονται παραστάσεις ολόσωμων αγίων, σκηνές από τον χριστολογικό κύκλο και τον βίο του αγίου Νικολάου. Πρόκειται για έργο ενός πολύ ικανού συνεργείου ζωγράφων που συνδέονται με τις σύγχρονες εξελίξεις της Παλαιολόγειας τέχνης και ειδικότερα με τη λεγόμενη Μακεδονική Σχολή. Η ανακαίνιση και τοιχογράφηση του ναού της Παναγίας, πιθανόν συνδέεται με τη δράση της οικογένειας των Καλλεργών, μετά την υπογραφή της Συνθήκης με τους Βενετούς το 1299.

[Πηγή: Μιχάλης Γ. Ανδριανάκης – Κωνσταντίνος Δ. Γιαπιτσόγλου (2012). Χριστιανικά Μνημεία της Κρήτης. Ηράκλειο, σ. 309].

_____

*σταυροειδής ναός με τρούλο: τύπος ναού στον οποίο οι τέσσερις ημικυλινδρικες καμάρες που στηρίζουν τον τρούλο σχηματίζουν μεταξύ τους σταυρό.

*νάρθηκας: αλλιώς πρόναος, είναι ο στενόμακρος χώρος στο δυτικό τμήμα της εκκλησίας και  λειτουργεί σαν προθάλαμος του κυρίως ναού.

*σύνθρονο: βάθρα πρεσβυτέρων, καθίσματα τα οποία βρίσκονται διατεταγμένα στην ανατολική πλευρά του ναού, εντός του Ιερού.

*φουρνικό: χαμηλωμένος ημισφαιρικός θόλος